Historia

 

Powstanie Towarzystwa Gimnastycznego we Lwowie w 1867 r., było związane m.in. z wnioskami, jakie nasunęły się po upadku powstania styczniowego. Otóż okazało się, że nawet najbardziej patriotyczna młodzież nie jest w stanie wygrać w starciu z regularnym wojskiem, ze względu na chociażby takie mankamenty jak: brak wyszkolenia wojskowego, słaba dyscyplina, niewystarczająca wytrzymałość na trudy, słaba kondycja fizyczna uniemożliwiająca skuteczny pościg lub zorganizowany, szybki odwrót.

Doskonale sprawy te znał jeden z założycieli Towarzystwa, który w czasie powstania walczył w randze majora. Mowa tu o Janie Żalplachcie-Zapałowiczu. Nic więc dziwnego, że w „Sokole” oprócz rozwijającej ciało i silną wolę gimnastyki były takie dyscypliny jak szermierka, jazda konna, czy strzelectwo. Zresztą ćwiczone masowo przed I wojną światową układy gimnastyczne z wykorzystaniem karabinów lub kos można traktować jako elementy musztry.

Utworzenie PDS

Mimo jednoznacznych skojarzeń „Sokół” lwowski starał się nie nawiązywać bezpośrednio do tradycji wojskowych, aby nie zrażać do siebie władz (dzięki czemu posiadał dużą autonomię i możliwość działania). Dopiero nabrzmiewające zagrożenie wojenne spowodowało, że zdecydowano o uznaniu ćwiczeń wojskowych za równorzędne z gimnastyką w „Sokole”. Decyzję tą podjęto na XVIII zjeździe delegatów sokolich we Lwowie 16 października 1910 r. którą można uznać za początek historii Polowych Drużyn Sokoła.   

Stopniowo zaczęto wyodrębniać w niektórych gniazdach część umundurowanych sokołów, których głównym zajęciem był trening militarny. Na przykład w Krakowie już od 1906 r. powstał regulamin tzw. organizacji członków umundurowanych, w której prowadzono zwiększoną ilość strzelań itp. Pod koniec 1911 r. podobną organizację przyjęto również w Towarzystwie stanisławowskim. W 1912 roku napięcia związane z wojnami bałkańskimi spowodowały, że i część członków Sokolstwa i ogół społeczeństwa zaczęły wymagać od organizacji sokolej podjęcia szkolenia wojskowego. Trzeba również przyznać, że takie szkolenie prowadziły już inne organizacje np. z kręgu ruchu strzeleckiego i dalsze wstrzymywanie się „Sokoła” groziło odpływem młodych członków do innych formacji.

                                                    

W tych warunkach 29 października 1912 r. zjazd delegatów Sokolstwa we Lwowie wezwał wszystkie gniazda do tworzenia Stałych Drużyn Sokolich, a 10 grudnia uchwalono regulamin SDS. Jednocześnie zadbano o rozwój zaplecza drużyn poprzez zniesienie składek dla nowych członków doń wstępujących i utworzenie tzw. skarbu sokolego. Tym samym rozpoczął się okres gorączkowego rozbudowywania formacji, którego skutkiem, było osiągnięcie imponującej liczby co najmniej 7 tysięcy członków Stałych Drużyn Sokolich w przededniu I wojny światowej.

Błękitny Generał i pierwszy Komendant Główny PDS
1912-1939

Uczestniczył w wojnie polsko-ukraińskiej w maju-czerwcu 1919 r. W październiku 1919 r. gen. Józefowi Hallerowi powierzono dowództwo Frontu Pomorskiego, utworzonego w celu pokojowego i planowego zajęcia Pomorza, przyznanego Polsce na mocy ustaleń traktatu wersalskiego. Zgodnie z planem przejmowanie ziem pomorskich rozpoczęło się 18 stycznia 1920 r. Poszczególne miejscowości przejmowano od wycofujących się wojsk niemieckich aż do 11 lutego 1920 r., kiedy to ostatni żołnierze opuścili Gdańsk.

W 1920 r. Gen. Józef Haller otrzymał funkcję Generalnego Inspektora Armii Ochotniczej, przy organizowaniu której położył duże zasługi. W czasie Bitwy Warszawskiej dowodził Frontem Północnym. Wchodził też w skład Rady Obrony Państwa (lipiec-sierpień 1920). Na jego wezwanie w momencie największego zagrożenia zgłosili się wszyscy Sokoli zdolni do noszenia broni, którzy wraz z harcerzami prawie w całości utworzyli pierwszą dywizję ochotniczą. W sumie pod rozkazy Błękitnego Generała zgłosiło się prawie 100 tys. ochotników, których wysokie moralne tchnęło zwycięskiego ducha w osłabione oddziały, przyczyniając się do zwycięstwa nad bolszewikami.

Jako Komendant Główny
Gen. Józef Haller związał się z Polowymi Drużynami Sokoła powstającymi pod egidą Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” w 1911 r. Generał Józef Haller zajmował się m.in. militaryzacją „Sokoła”, a także spolszczeniem ruchu skautowego i przekształceniem go w harcerstwo. Był jednym z organizatorów około 150 Polowych Drużyn Sokoła w Galicji, liczących przed wybuchem pierwszej w wojny światowej od 7-14 tys. druhów i harcerzy.
To z pod jego skrzydeł wyszli najlepsi synowie polskiej ziemi stanowiący kadry wojskowe w II RP. 

Historia najnowsza

Powołanie Komendy Głównej Polowych Drużyn Sokoła

W 1992 roku (ponownie w 1995) Związek podpisał porozumienie o współpracy z Ministerstwem Obrony Narodowej, tworząc podstawy prawne do współpracy z wojskiem. Następnie zawarł porozumienie z Obroną Cywilną. Wkrótce ZTG „Sokół” w Polsce został objęty patronatem Szefa Biura Bezpieczeństwa Narodowego. W oparciu o „Sokoła” warszawskiego zorganizował wzorcowy system szkolenia wojskowego, powołując Polową Drużynę Sokolą, Comiesięczne szkolenia wojskowe połączone ze strzelaniem w jednostce wojskowej w Modlinie, letnie obozy wojskowo-traperskie na Poligonie Drawskim oraz ogólnopolskie Centralne Obozy Wojskowo-Sportowe ZTG „Sokół” w Polsce w jednostce wojskowej w Czerwieńsku. Zadaniem obozu w Czerwieńsku było szkolenie kadr dla Polowych Drużyn Sokolich. Drużyna przygotowana na tym obozie zajęła drugie miejsce na Centralnych Zawodach Obronnych MON. Instruktorzy „Sokoła” prowadzili lekcje przysposobienia obronnego i obozy dla liceów katolickich. W 2017 r. z inicjatywy prezesa Związku powstała Naczelna Komenda Polowych Drużyn Sokolich, która zajęła się koordynacją szkoleń na terenie kraju.
Od 2013 roku w ruchu sokolim zaczęła tworzyć się myśl o odrodzeniu Polowych Drużyn Sokoła.

Rok później utworzono pierwszą od dziesięcioleci oficjalną Polową Drużynę Sokoła w Lublinie która niebawem przerodziła się 1 Lubelską Kompanię PDS im. św Michała Archanioła. Zaraz po założeniu lubelskiego PDSu zaczęły powstawać drużyny na terenie całego kraju m.in. w Lesznie, Kraśniku, Sanoku, Tarnowie, Stalowej Woli, Myszkowie, Knurowie, Katowicach, Warszawie, Obornikach, Dębicy, Rymanowie i Mariance. Wiele z nich nie przetrwało próby czasu i zarząd

Związku Towarzystw Gimnastycznych Sokół w Polsce postanowił działać powołując Komendę Główną Polowych Drużyn Sokolich w Polsce. W połowie 2017 roku na jej czele postawiono ówczesnego dowódcę Polowej Drużyny Sokoła w Lesznie Druha Marka Kasperskiego.
Od początku utworzenia Polowych Drużyn Sokoła w III RP co najmniej 860 osób przeszło przez ich szeregi. Z tego grona 50 druhów zasiliło szeregi Wojsk Obrony Terytorialnej, 20 zostało żołnierzami zawodowymi, 30 odbyło służbę przygotowawczą, 5 druhów wybrało służbę w Policji, 2 zostało funkcjonariuszami Służby Więziennej. W szkoleniach, kursach i zawodach strzeleckich organizowanych przez Polowe Drużyny Sokoła udział wzięło co najmniej 9 tys. osób w całym kraju.

II Komendant Główny PDS Druh Marek Kasperski 
2017-2020

Druh Marek Kasperski, wieloletni instruktor wyszkolenia strzeleckiego, członek grupy realizacyjnej policji i grupy rozpoznania minersko-pirotechnicznego. Uczestnik szkoleń poświęconych zagadnieniom taktyki antyterrorystycznej prowadzonych przez najlepsze jednostki specjalne w Kraju jak i za granicami Państwa. Marek Kasperski jest instruktorem strzelectwa sportowego i bojowego w zakresie. Ponadto jest instruktorem strzelań policyjnych oraz instruktorem posługiwania się przedmiotami przeznaczonymi do obezwładniania przy pomocy energii elektrycznej TASER.

To także były członek Specjalnej Grupy Realizacyjnej Policji. Uczestnik kursów z zakresu taktyki antyterrorystycznej, w tym organizowanych przez jednostkę GROM. Członek grupy rozpoznania minersko-pirotechnicznego. Uczestnik szkoleń z zakresu taktyki i techniki interwencji, w tym prowadzonych przez instruktorów z Wielkiej Brytanii i Szwecji. Uczestników kursów z zakresu ESDS, YAWARA, Krav Maga oraz Combat 56, prowadzonych przez instruktorów GS SW oraz instruktorów z wydziałów szturmowych służb. Druh jest również ratownikiem przedmedycznym, ma także ukończony kurs wysokościowy. Jest uczestnikiem kursów doskonalących umiejętności posługiwania się bronią palną. Prowadzi strzelania LOK w zakresie strzelań z broni palnej sportowej, pneumatycznej sportowej, maszynowej i gładkolufowej. Stale współpracuje z instruktorami służb mundurowych, instruktorami technik walki i wyszkolenia strzeleckiego, poprzez uczestnictwo w kolejnych seminariach i szkoleniach realizowanych na terenie Kraju, jak i poza granicami Polski.

Jest założycielem Polowej Drużyny Sokoła w Lesznie.

Jako Komendant Główny
 prowadził w gniazdach w całym kraju szkolenia z zakresu 
obsługi broni palnej oraz taktyki zielonej i czarnej.

Specjalnością druha Kasperskiego jest taktyka czarna oraz „Aktywny zabójca”.

 Za swoją działalność został również wyróżniony "Srebrnym Medalem Zasługi Dla Obronności Kraju".

Wiosną 2020 roku Druh Marek Kasperski zrezygnował z pełnionego stanowiska. 

III Komendant Główny PDS Druh druż. Mateusz Derylak
2020-2022

19 kwietnia tego samego roku decyzją prezesa ZTG "Sokół" w Polsce na stanowisko
Komendanta Głównego Polowych Drużyn Sokoła został wyznaczony dowódca PDS w Stalowej Woli Druh Mateusz Derylak.

Druh Derylak jest żołnierzem zawodowym z długoletnim stażem.
Swoją przygodę z organizacjami paramilitarnymi rozpoczął w 2012 roku w stalowowolskiej
Jednostce Strzeleckiej 2027 gdzie pierw dowodził drużyną, później wyróżniony został funkcja szefa szkolenia jednostki.
W roku 2015 założył Polową Drużynę Sokoła w Stalowej Woli i objął jej dowództwo. 
Dowodził nią do 2020 roku organizując zgrupowania taktyczne i szkoleniowe z zakresu wojskowości, w których przeszkolonych do 2020 roku zostało ponad 40 osób.
W tym czasie kadry PDS w Stalowej Woli zorganizowały 46 strzelań z broni palnej (krótkiej 9mm i długiej 7,62mm i 5,56mm). 53 zgrupowania szkoleniowe i taktyczne (w tym 16 unitarnych zgrupowań dla rekrutów). Stalowowolscy Druhowie pod jego dowództwem zdobywali czołowe miejsca w lokalnych zawodach strzeleckich, sportowych oraz turniejach. Nadał stalowowolskiej drużynie zawołanie-hasło oraz barwy. Był również autorem oraz organizatorem dwóch edycji ćwiczeń stalowowolskich organizacji proobronnych pod kryptonimem „OBROŃCA”.
W latach 2016-2018 był współorganizatorem Narodowego Dnia Żołnierzy Wyklętych w Stalowej Woli, obchodów upamiętniających agresję Niemiec na Polskę w 1939 r. oraz obchodów wybuchu Powstania Styczniowego w Rozwadowie. Jako zasłużony członek Związku Oficerów Rezerwy RP wprowadził kwartalną opiekę miejsc pamięci narodowej przez organizacje proobronne na terenie powiatu stalowowolskiego, udzielał się również w akcjach charytatywnych takich jak „paczka dla polskiego kombatanta na kresach”, oraz „zbiórka pieniędzy na odnowę zabytków rozwadowskiego cmentarza”, za co został odznaczony Srebrnym Medalem za Zasługi dla Związku Oficerów RP i Srebrnym Medalem Opiekuna Miejsc Pamięci Narodowej. Za wieloletnią działalność proobronną oraz za wkład w wychowanie patriotyczne młodzieży został odznaczony Brązowym Medalem za Zasługi dla Obronności. Organizował również sokolą zbiórkę żywności dla ochronki dla dzieci imienia św. Brata Alberta w Stalowej Woli.
11 listopada został wyznaczony na I zastępcę Komendanta Głównego PDS Druha Marka Kasperskiego.

Jako Komendant Główny
 wprowadził w życie regulamin ogólny PDS nakreślający status i zasady działania drużyn,
stworzył system stopni dla Polowych Drużyn Sokoła oraz regulamin mundurowy wnoszący szereg zmian w celu ujednolicenia umundurowania i oznaczeń w organizacji.
Starał się też wyrównać poziom wyszkolenia w gniazdach po przez wprowadzanie podobnego systemu zgrupowań opartych na doświadczeniu wyniesionym z wojska oraz stalowowolskiej drużyny.
Stworzył dokumentację, oficjalne rozkazy i zcentralizował Komendę Główną PDS, 
nadał jej również  zawołanie-hasło i barwy.
Był pomysłodawcą rocznych i kwartalnych projektów szkoleniowych 
takich jak "SOKÓŁ W NATARCIU", "OBROŃCA", "CERTYFIKACJE PDS" dla nowych gniazd, 
marszów kondycyjno-krajoznawczych "KRESY" oraz kursu młodszych dowódców PDS "FALCON".
Wprowadził proporce rozpoznawcze dla gniazd Polowych Drużyn Sokoła.
Razem z Prezesem Związku Towarzystw Gimnastycznych "Sokół" w Polsce
współorganizował akcję #SokółDlaObronności która angażowała obywateli 
w szkolenia z zakresu obronności.
Angażował się również w tworzenie nowych gniazd na terenie województwa Podkarpackiego oraz wspierał je finansowo i wyposażał w potrzebny do szkoleń sprzęt. 2022 roku został odznaczony medalem "Pro Patria" za szczególne zasługi w kultywowaniu pamięci o walce o niepodległość Rzeczpospolitej Polskiej. 
Z dniem 1 października 2022 Druh druż. Mateusz Derylak zrezygnował z pełnionego stanowiska.

*Historia PDS pochodzi z tekstu druha Mateusza Olejnika o początkach Stałych Drużyn Sokolich.